review
Recensie: American Sniper

American Sniper heeft inmiddels de nodige oproer veroorzaakt en kan waarschijnlijk wel beschouwd worden als de meest controversiële film van het jaar (naast Michiel de Ruyter natuurlijk). Sommigen vinden de film een mooi portret van een Amerikaanse held, anderen vinden het schandalige oorlogsverheerlijking. Ik zag in de film niet zozeer oorlogsverheerlijking, maar wel de verheerlijking van een hoofdpersonage dat het niet verdiend om zo geprezen worden.

Het hoofdpersonage is Chris Kyle, een scherpschutter die tijdens de Irakoorlog uitgroeide tot de dodelijkste scherpschutter in de Amerikaanse geschiedenis. De film toont belangrijke momenten uit Kyles leven, vanaf zijn jeugd tot zijn dood in 2013.

De film opent met een geromantiseerde weergave van de eerste ‘confirmed kill’ van Kyle. Hij krijgt een vrouw met een granaat en haar kind in zijn vizier en moet een keuze maken. Hierbij wordt de kijker in een korte flashback meegenomen naar de jeugd van Kyle en worden zijn eerste jachtervaringen getoond en wordt een beeld gegeven van de lessen die hij van zijn streng gelovige vader meekrijgt. Deze lessen (‘er zijn wolven, er zijn schapen en er zijn herdershonden’) geven een verklaring voor het handelen van Kyle in latere scènes, als hij geobsedeerd lijkt met het beschermen van zijn medesoldaten. Deze openingssequentie zet goed de toon voor de rest van de film, die bij vlagen zeer zenuwslopend is. Het verhaal laat zich vertellen vanuit het standpunt van Kyle, wat zich uit in een nogal ongenuanceerde weergave van Irakezen, die hij voortdurend ‘savages’ noemt, en een extreem nationalistisch beeld van de oorlog, die hij als noodzakelijk beschouwd voor de bescherming van de Verenigde Staten.

De hoofdpersoon, door wiens ogen wij de film zien, wordt overtuigend gespeeld door Bradley Cooper. De acteur heeft een indrukwekkende transformatie ondergaan tot de omvangrijke spiermassa die Navy SEAL Chris Kyle was. Cooper weet de vele verschillende buien van Kyle goed neer te zetten, waaronder Kyles post-traumatische stressproblemen als hij terug is in de Verenigde Staten. Het is niet lastig om te geloven dat de man die Cooper neerzet, sterk overeenkomt met wie Chris Kyle echt was, voor zover de film overeenkomt met de realiteit tenminste. Hetzelfde geldt voor Sienna Miller, die zich als Taya Kyle een zeer goede actrice toont.

Rode draad in de film is de jacht op een Irakese scherpschutter die (in de film) een aantal vrienden van Kyle doodt. De effectiviteit van deze Irakees wordt meerdere keren als rede gegeven dat Kyle terug gaat naar Irak. Dit is één van de vele geromantiseerde elementen die in het verhaal zitten. Natuurlijk mag door een film met de waarheid gespeeld worden om zo een spannender, aangrijpender werk te creëren, maar bij American Sniper is er heel duidelijk een keuze gemaakt om Kyle in een goed daglicht te zetten. De film negeert de vele kwalijke dingen die Kyle heeft gedaan (of beweert te hebben gedaan) en presenteert hem als ietwat simpele doch zeer trouwe kameraad die vele levens heeft gered. Het spelen met de waarheid schiet hierdoor zijn doel (functionaliteit) voorbij en komt neer op persoonsverheerlijking. Het is daarom enigszins onduidelijk met welk doel Eastwood deze film heeft gemaakt. Enerzijds geeft hij veel aandacht aan de negatieve gevolgen van oorlog op soldaten, ondanks dat Kyle zelf herhaaldelijk beweerde dat hij erg van de oorlog had genoten. Daartegenover zet hij een (op zijn zachtst gezegd) dubieus personage wel op een voetstuk door zijn motieven aan te passen.

American Sniper is een goede, doch redelijk doorsnee oorlogsfilm, die een ‘heldhaftig’ man laat zien en het effect dat oorlog op hem had. De film gaat echter niet heel interessant om met het gegeven van PTSD. Daarnaast zijn de actiescènes wel spannend, maar dit is ook wel het minste dat je van een oorlogsfilm mag verwachten. Het acteerwerk is wel erg goed (de Oscar-nominatie voor Bradley Cooper is terecht), ook als de acteurs een plastic baby moeten troosten. Echter, een onvermijdelijk politieke film als deze moet ook beoordeeld worden op datgene wat de film probeert over te brengen en hoe dat wordt gedaan. Het is kwalijk hoe Clint Eastwood probeert een mogelijk psychopathisch persoon zoals Chris Kyle probeert om te toveren tot een Amerikaanse held door zijn motieven anders te presenteren en door een grotendeels gefabriceerde verhaallijn als werkelijkheid te presenteren. Er wordt gretig gespeeld met feit en fictie om een realiteit te creëren waarin mensen als Chris Kyle helden zijn. American Sniper zal niet vanwege het acteerwerk of de plastic baby herinnerd worden, maar vanwege een hoofdpersonage die het niet verdiend om herinnerd te worden.